Op zondag 2 februari 2025 vond in de Hof van Tubbergen een bijzonder en gedenkwaardig moment plaats. Het boek over Jacobus Middendorp werd gepresenteerd, terwijl tegelijkertijd het 25-jarig jubileum van de Stichting Heemkunde Tubbergen werd gevierd. Deze gebeurtenis markeerde niet alleen de weg die de stichting in de afgelopen kwart eeuw heeft afgelegd, maar ook de herontdekking van een vergeten Twentse figuur die een belangrijke rol speelde in de Europese wetenschapsgeschiedenis.
De Stichting Heemkunde Tubbergen werd 25 jaar geleden opgericht door pastoor Bertus Schoorlemmer en Martin Paus, met als doel de rijke geschiedenis van Tubbergen te onderzoeken, documenteren en delen. Het jubileumjaar werd op een bijzondere wijze gevierd met de publicatie van het boek over Jacobus Middendorp, een invloedrijke wetenschapper die tot voor kort onbekend was als geboren zoon van het Twentse Fleringen.
Jacobus Middendorp: Een Fleringse Pionier in de Wetenschap
Jacobus Middendorp, geboren rond 1537 op het erve Middendorp te Fleringen, wordt tegenwoordig erkend als een van de grondleggers van de Europese wetenschapsgeschiedenis. Als geestelijke en academisch historicus schreef hij in 1567 het baanbrekende werk De celebrioribus universi terrarum orbis academiis Libri duo, waarin hij de geschiedenis van de universiteiten in Europa in kaart bracht. Dit werk was niet alleen een pioniersproject in de wetenschapsgeschiedenis, maar legde ook de basis voor het academische onderwijs zoals we dat vandaag de dag kennen. Toch bleef zijn invloed lange tijd in de schaduw van tijdgenoten zoals Erasmus en Hugo de Groot. Dankzij het werk van Georg Hartong, een bibliofiel en boekwetenschapper uit Deventer, werd Middendorps betekenis eindelijk erkend.
Hartong, die op 6 december 2024 overleed, heeft bijgedragen aan de herwaardering van Middendorps werk door zeldzame werken van de Twentse geleerde te bestuderen en hierover te publiceren. Het boek werd vertaald in het Duits door Pastor Dr. Gerrit Jan Beuker en biedt diepgaand inzicht in Middendorps leven en zijn wetenschappelijke impact.
Toespraken, Herinneringen en Muziek
De presentatie begon met een welkomstwoord van ceremoniemeester Henk Robben, voorzitter van de Stichting Twentse Erven en oud-burgemeester van Wierden, die de aanwezigen verwelkomde en het programma introduceerde. Als eerste spreker blikte mr. Jan Hölscher, notaris en oud-bestuurslid, terug op het 25-jarig bestaan van de Stichting Heemkunde Tubbergen. Martin Paus volgde met een verhaal over de totstandkoming van het Middendorp-project. Pastor Dr. Gerrit Jan Beuker belichtte vervolgens de wetenschappelijke betekenis van Jacobus Middendorp. Het hoogtepunt van de middag was de uitreiking van de drie eerste exemplaren van het boek.
De Commissaris van de Koning van Overijssel, Andries Heidema, ontving het eerste exemplaar. Dit werd gevolgd door Seine Durchlaucht Carl Ferdinand Fürst zu Bentheim und Steinfurt en burgemeester Anko Postma van Tubbergen. Deze uitreikingen benadrukten de grote betekenis van Middendorp voor Tubbergen. De Commissaris sprak over de bijzondere betekenis van Middendorp en stelde: “Wat deze wetenschapper zo bijzonder maakt, is niet alleen zijn intellect en zijn bijdrage aan de wetenschap, maar ook zijn achtergrond. Middendorp was een boerenzoon uit de agrarische gemeenschap van Fleringen. Toch slaagde hij erin zichzelf te ontwikkelen tot een wetenschapper van internationaal formaat. Dit toont aan dat het niet de plek of afkomst is die bepalend is voor succes, maar de passie voor kennis en het doorzettingsvermogen om deze met de wereld te delen. Dit moet een bron van trots zijn voor ons allen in Overijssel.”
De presentatie werd verder verrijkt door een prachtig muzikaal intermezzo van Oale Wilghoes (Jeroen Mollink) en Oale Siezen (Walter Luttikhuis). Als ‘oale kearls’ brachten zij een muzikaal eerbetoon aan de grootste wetenschapper die Overijssel ooit heeft gekend. Seine Durchlaucht Carl Ferdinand Fürst zu Bentheim und Steinfurt was de volgende spreker en reflecteerde op de geschiedenis van zijn familie en de Duitse historie, waarbij hij een mooie link legde met Jacobus Middendorp. Oud-Tubbergenaar prof. dr. Jacco Pekelder, hoogleraar en directeur van het Zentrum für Niederlande-Studien in Münster, sprak over de relevante verbindingen tussen Nederland en Duitsland en hoe Jacobus Middendorp daarin in zijn tijd een betekenisvolle rol heeft gespeeld.
Burgemeester Postma prees het werk van de Stichting Heemkunde Tubbergen en benadrukte het belang van heemkunde voor de gemeenschap. Als historicus zei hij: “Het werk van de stichting is van onschatbare waarde voor het behoud en de waardering van onze geschiedenis.” De burgemeester overhandigde vervolgens een exemplaar van het boek aan Erik Hartong, als dank voor de bewezen diensten van zijn overleden vader. Tevens sprak hij zijn dank uit aan Pastor Dr. Gerrit Jan Beuker, die het werk in het Duits had vertaald.
Eerbetoon aan Martin Paus
Tot slot richtte burgemeester Postma het woord tot voorzitter Martin Paus, die werd geprezen voor zijn onmiskenbare bijdrage aan de gemeenschap. Volgens burgemeester Postma is de geschiedenis van de regionale cultuur de rode draad in het leven van Martin Paus, niet alleen in Tubbergen, maar ook in de regio en zelfs grensoverschrijdend. Postma: “In al uw jaren van vrijwillige inzet heeft u talloze initiatieven genomen op het gebied van geschiedenis, kunst en cultuur. Met verve zet u zich daar voor in. Duizenden uren zelfs.”
Het vrijwilligerswerk van Martin Paus beperkt zich overigens niet tot heemkunde en historie. Burgemeester Postma somde zijn indrukwekkende lijst van activiteiten op: de bibliotheken in Tubbergen, de Monumentencommissie, de commissie Kunst & Cultuur, de stichting Twentse Erven, de ledenraad van de KRO-NCRV, de programmaraad van Cogas Kabel, kabelraden.nl, en vele andere initiatieven. Daarnaast kennen velen hem van zijn rubriek ‘Boekennieuws’ in weekblad Op en Rond de Essen.
“Martin Paus is een vrijwilliger pur sang en een ambassadeur voor de gemeente Tubbergen,” zei de burgemeester. “Als medeoprichter van de Stichting Heemkunde Tubbergen heeft hij niet alleen veel betekend op heemkundig gebied, maar heeft hij de stichting als voorzitter ook 15 jaar lang naar grote hoogten geleid. Zijn inzet heeft bijgedragen aan talloze publicaties die de rijke geschiedenis van Tubbergen voor toekomstige generaties behouden.”
